Đảo của VNCH, nguyên tắc estoppel và công hàm của TT Đồng

Rùa Hoàng Sa

(Tiếp kỳ trước)

Mình kể câu chuyện này cho mọi người nghe.

Ở xóm kia có 3 người láng giềng. Ở giữa là Đồng. Một bên Đồng là Nam. Bên kia là Trung.

Nhà Nam có cái xe. Xưa nay Đồng biết xe đó là của Nam. Đồng cũng ước ao một ngày nào đó chiếc xe đó trở thành của mình.

Một hôm, Trung tới gõ cửa nhà Đồng. Trung bảo Đồng, “Cái xe kia kìa, từ nay nó là của tao, nhá.” Đồng ừ. Cũng có thể trong bụng Đồng nghĩ là nó không (hay chưa) phải của mình, mình nói gì mà chả được.

Hôm sau, Trung qua nhà Nam, đấm Nam gãy quai hàm, rồi cướp xe mang về nhà.

Hôm sau nữa, Đồng cưới con gái Nam. Cô này là con một Nam, cô có cái tên rất dài, là Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam.

Rồi Đồng bỏ thuốc độc cho Nam chết. (Luật xóm này bỏ thuốc độc bố vợ không bị phạt.) Tài sản Nam, trở thành của vợ chồng Đồng.

Nam đã chết, Đồng xông qua nhà Trung, đòi cái xe lại. Đồng bảo Trung, “Xe đó trước của Nam, bây giờ Nam chết, nó là của tao.“

Trung cãi, “Hôm nọ mày ừ rồi.” Đồng không chịu. Đồng bảo Đồng có chứng cứ lịch sử.

Vậy chiếc xe đó về tay ai? Theo một nguyên tắc gọi là “estoppel,” Đồng không có quyền đòi cái xe đó, vì hôm trước Đồng đã đồng ý nó là của Trung rồi – dù là vào lúc đó chiếc xe đó không phải của Đồng. Nguyên tắc estoppel không xử là chiếc xe đó của Trung, chỉ xử là Đồng không có quyền đòi.

* * * *

Về công hàm 1958 của TT Phạm Văn Đồng, có một luồng lập luận giải thích cách để rút hai quần đảo Trường Sa Hoàng Sa ra ngoài tầm của sự “ghi nhận,” “tán thành,” và “tôn trọng” trong công hàm. Lập luận đó khá dễ hiểu, như sau:

* Công hàm được ký năm 1958. Năm đó, ông Phạm Văn Đồng là thủ tướng của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Mà nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, theo hiệp định Giơ neo (do ông Đồng ký), có lãnh thổ từ vĩ tuyến 17 trở lên.

* Hai quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa nằm ở dưới vĩ tuyến 17, thuộc lãnh thổ Việt Nam Cộng Hòa.

* Vì vậy, Trường Sa Hoàng Sa không phải của chính phủ ông Đồng, làm sao ông đem cho được.

Luồng lập luận này tiếp tục với nước Việt Nam thống nhất sau 1976:

* Sau 1975, chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam thừa hưởng những gì từng là của Việt Nam Cộng Hòa.

* Sau thống nhất 1976, Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam thừa hưởng những gì từng là của Cộng hòa Miền Nam Việt Nam và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vậy CHXHCNVN thừa hưởng Trường Sa Hoàng Sa của VNCH xưa, và bây giờ đòi.

Đây là một lập luận rất khéo. Và nếu so sánh với câu chuyện ở trên, nó khá có lý:

Khi Trung nói “xe của tôi nhá” mà Đồng ừ, thì không thể nói Đồng bán xe hay dâng xe, vì có phải của Đồng đâu mà dâng với bán.

Nghe cũng xuôi, nhưng có cái gì đó kỳ kỳ.

Cái kỳ kỳ đó, là sau đó Đồng lại chạy qua nhà Trung bảo, trả xe tao đây, Nam chết nó là của tao rồi.

Có cái gì đó không đàng hoàng, không quân tử, không tử tế giữa chuyện hôm trước thì ừ hôm sau thì giành.

.

Sự tử tế áp đặt bằng luật

Đừng tưởng “đàng hoàng tử tế” không có chỗ đứng trong quan hệ quốc tế. Trong quan hệ ngoại giao, cũng như trong công pháp quốc tế, người ta đòi hỏi sự đàng hoàng tử tế. Sự đàng hoàng tử tế đó tiếng Anh gọi là good faith, tiếng La tinh gọi là bona fides (từ đó, có chữ tiếng Anh, bona fide).

Một trong những thuyết của luật pháp dùng để áp đặt sự tử tế (hờ hờ, tử tế phải áp đặt chứ; nếu tự biết tử tế, đã chả cần luật pháp làm gì) là nguyên tắc estoppel. Tiếng La tinh dài hơn, dùng cả một câu dài, venire contra factum proprium non valet.

‘Chứng cứ lịch sử’ được dùng để xử ngôi đền này thuộc Cambodia

Estoppel là một thuyết khá quen thuộc với giòng luật gốc Anh, và cũng có áp dụng trong công pháp quốc tế.

Estoppel đại khái là thế này. Nếu bên A có những hành động hay lời nói gì đó khiến cho bên B (có thể tưởng nhầm) mà làm một việc gì đó thì A chịu trách nhiệm chuyện đó.

Estoppel có hai yếu tố: Một, là  một hành động, lời nói, hay sự không hành động, không nói, của A. Hai, là “reasonable reliance” của B.

Thí dụ, nếu tớ ậm ừ sao đó làm bạn tưởng tớ muốn nhờ bạn đi chợ mua họ một bó rau. Bạn mang rau về, tớ bảo, có hợp đồng mua rau đâu mà đòi tớ trả tiền lấy rau. Thì mặc dù cái ậm ừ đó chưa đủ yếu tố cấu thành một hợp đồng, nhưng nếu nó đủ để làm cho bạn tưởng lầm, thì tớ chịu trách nhiệm và phải mua lại bó rau đó, như thể là có một hợp đồng vậy.

Cái đó là estoppel (danh từ). Động từ là to estop. Người ta sẽ nói tớ bị “estopped” để không thể chối là không có hợp đồng.

Estoppel đã từng được dùng trong công pháp quốc tế, cụ thể là trong vụ phân xử đền Preah Vihear giữa Thái Lan và Cambodia. Trong án lệnh đó, tòa án dùng hai thuyết khác nhau để xử là Thái Lan đã mất quyền đòi đền Preah Vihear. Một thuyết là sự đồng tình (acquiescence), rằng Thái Lan đã không phản đối khi Pháp (cai trị Cambodia) khẳng định chủ quyền trên đền này. Và thuyết thứ nhì, là dầu cho Thái Lan không có đồng tình đi nữa, sự ậm ừ nửa vời của Thái Lan đã khiến cho Pháp và Cambodia dựa vào đó, tin tưởng vào đó, nên Thái Lan bị mất quyền (bị estopped) không được đòi nữa.

Với Trường Sa Hoàng Sa, rất có thể một tòa án quốc tế sẽ áp dụng nguyên tắc good faith/estoppel với công hàm Thủ tướng Đồng.

Hôm trước, khi Trung bảo, xe đấy của tao, lẽ ra Đồng đã phải nói, “Ủa, tao tưởng của Nam mà.”

Khi không nói năng gì, thì hôm sau Đồng không được quyền chạy tới nhà Trung, đòi trả xe vì “tao thừa hưởng xe của Nam.”

Trung Quốc nói: Đảo này, đảo này, đảo này, của tôi nhá.

Đảo đó có thể không phải của VNDCCH thật, nhưng VNDCCH lại cũng không nói gì là “đảo đó không phải của tôi nhá, tôi không có ý kiến,” hay một câu đại khái thế – một thứ “disclaimer” mà một người cẩn trọng bao giờ cũng viết thêm.

VNDCCH không nói gì, Trung Quốc xông vào lấy.

Đó là estoppel. Điều này khiến cho khi CHXHCNVN (là hậu thân của VNDCCH) thừa hưởng tài sản của VNCH/CHMNVN, thì trong số tài sản đó sẽ không thể có những đảo đó. Chuyện Đồng muốn thừa hưởng chiếc xe mà Đồng đã công nhận là của Trung, không thể thực hiện được, bị estop rồi.

.

Lối ra? Kỳ tới (kỳ chót, thật đấy) tớ sẽ đề nghị một lối ra cho công hàm TT Đồng