‘Chơi dại’ trong xã hội dân chủ

Tuần trước AP có tin này: Người đồng tính, thất vọng đảng Dân Chủ không cải tổ được luật để ngưng kỳ thị người đồng tính, sẽ bỏ rơi đảng Dân Chủ.

(Ngược lại hôm qua Reuters có tin khác, cho rằng người đồng tính, tuy không góp tiền cho đảng Dân Chủ nữa, nhưng sẽ vẫn đi bầu.)

Bây giờ, giả sử tin AP chính xác hơn tin Reuters. Tức là, người đồng tính sẽ thà để cho Cộng Hòa (được/bị xem là kỳ thị người đồng tính hơn) thắng, để dạy cho Dân Chủ một bài học.

Nghe hơi vô lý phải không? Có hai thằng, A và B. Thằng A nó tệ với mình 1, thằng B nó tệ với mình 10, nhưng vì giận thằng A nên mình để cho thằng B nó thắng???

Nếu tính thuần túy lợi hại ở thời điểm này, đây là một cách hành xử không có hợp lý, không có rational chút nào hết. Rất dại dột.

Trong quá khứ, đã từng có những cách hành xử như vậy rồi. Thí dụ, năm 2000, người bảo thủ vì ghét TT George H.W. Bush (Bush cha) nên bỏ rơi ổng, để mặc cho kẻ mà họ còn ghét hơn, là Bill Clinton, vào chiếm White House.

Ở cấp tiểu bang, địa phương, chuyện này xảy ra gần như luôn luôn. Nhân vật A đảng Dân Chủ, chẳng hạn, bị chê là không đủ cấp tiến, quá bảo thủ, nên cử tri Dân Chủ mặc kệ cho nhân vật B đảng Cộng Hòa oánh bỏ mịa nhân vật A. Trong khi đó nhân vật B còn bảo thủ hơn cả A. Rõ dại.

Có phải có cái gì đó dại dột trong cách hành xử này? Có cái gì đó không rational? Cách hành xử này có dẫn đến kết quả không tối ưu?

Dân chủ không tối ưu? Dân chủ dẫn đến nghịch lý? Vì vậy, không nên dân chủ? Cứ cộng sản cho nó lành?

Câu trả lời, khá đơn giản, là thế này:

Cứ cho như đó là một trò chơi khá dại dột.

Nhưng trong một xã hội dân chủ, cái giá phải trả cho trò chơi dại dột đó, không cao.

Giá phải trả, không cao. Trong khi đó, nếu người bảo thủ mặc kệ Bush cha, hay người đồng tính bỏ rơi đảng Dân Chủ, thì họ được cái lợi là dạy cho đảng Dân Chủ, dạy cho phái ôn hòa của Bush cha, một bài học. Dạy cho một bài học để đảng Dân Chủ đường tưởng bở, đừng tưởng lúc nào cũng lấy được phiếu của người đồng tính. Dạy cho một bài học để phái ôn hòa trong đảng Cộng Hòa phải mất chỗ đứng, cho phái bảo thủ cực đoan có đường tiến lên.

Lợi cao hơn hại. Người ta đi theo đường đó, là đúng. Là rational. Là hoàn toàn hợp lý.

Nhưng tại sao giá phải trả lại không cao? Là vì, trong một xã hội dân chủ, tất cả các chức vụ đều có thể bị đem ra bầu lại. Dạy cho chúng nó một bài học rồi, nếu chúng nó biết chừa, thì chỉ hai hay bốn năm sau, có thể trở lại, giành lại ghế về cho phe mình.

Mà nếu chúng nó vẫn chưa chừa, thì mình có thể ủng hộ cho người nào đúng ý mình hơn cả hai, chiếm ghế cho người hoàn toàn đồng ý với mình.

Đó chính là điều đang xảy ra đối với nhánh bảo thủ cực đoan của đảng Cộng Hòa. Không vừa lòng với John McCain, họ để mặc cho Dân Chủ thắng. Hai năm sau, có cảm tưởng phe Cộng Hòa vẫn chưa đủ bảo thủ, họ dấy lên phong trào Tea Party, không những chống lại giới dân cử Dân Chủ, mà tiện tay tống luôn những tay Cộng Hòa đương nhiệm đi chỗ khác, chiếm chỗ cho Tea Party.

Đối với những người đó, cái giá phải trả cho việc bỏ rơi John McCain, chỉ là 2 năm.

* * *

OK, nhưng, bạn bảo: Vẫn chưa tối ưu. Với người bảo thủ, thì 2 năm Obama, rồi mới tới Tea Party, có phải không bằng 2 năm McCain rồi tới Tea Party? Vậy tại sao không chọn phương án B, tối ưu hơn?

À, nói thế là bạn quên mất một yếu tố. Phương án B, có thể có lợi hơn về mặt chính sách bảo thủ, nhưng không có giá trị Dạy cho cái bọn bảo thủ nửa vời ấy một bài học. Đó cũng là một nhu cầu chính đáng, một biến số đáng được đưa vào phương trình.

.

Bản gốc chú thích hình trên: Lieutenant Dan Choi, dismissed from the U.S. Army for admitting he was gay, chants during a rally outside the Beverly Hilton hotel where U.S. President Barack Obama was attending a Democratic party fundraiser in Beverly Hills, California in this May 27, 2009 file photo. (Reuters/Mario Anzuoni/Files)